- Verschillende Chinese online webwinkels verkopen spullen voor extreem lage bedragen. Soms zijn spullen zelfs gratis. Nou ja, gratis… De prijs wordt betaalt door het milieu, door het schenden van mensenrechten en de klant betaalt met zijn persoonlijke data. De baten gaan voor de kosten uit dus eigenlijk.
- Een historicus schrijft een boek waarin hij zich richt tot getalenteerde, ambitieuze jonge professionals. Middels alternatieve inspirerende voorbeelden wil hij deze groep bewegen om niet te kiezen voor het grote geld, maar zich in te zetten voor een betere wereld. Hij roept hen op iets hogers na te streven en niet zonder na te denken de generatie voor hen te volgen.
- Een inmiddels vrij grote minderheid in Nederland heeft geen witte, maar een donkerder huidskleur. Jaarlijks rondom 5 december worden zij onvrijwillig en herhaaldelijk geconfronteerd met een fictieve figuur met een donkere huidskleur. Deze figuur is een referentie aan het slavernij verleden en daarmee kwetsend voor veel mensen. Zij wensen dan ook dat deze fictieve figuur niet meer onderdeel is van de 5 december festiviteiten,
Net als roken
Wat deze dingen gemeen hebben is dat zij een situatie beschrijven die ongemak teweeg bent bij een groep mensen. Het zijn situaties die vergelijkbaar zijn met het opsteken van een sigaret; eigenlijk weet je best dat dat ongewenst gedrag is, maar je kiest er voor om dat te negeren.
Ook in de drie situaties hierboven vertonen mensen onwenselijk gedrag. Gratis spullen bestellen, wél voor een baan kiezen om het geld in plaats van om het maatschappelijk nut, wél die fictieve figuur donker schminken. En net als met roken, weten de meesten best dat het niet goed is, maar dat ‘weten’ zit in hun achterhoofd. Het is een stil, knagend ‘weten’. Erkennen dat dit knagende weten bestaat, betekent dat je moet erkennen dat je in het verleden fouten hebt gemaakt. Of die nog steeds maakt. En dat geeft een wel héél ongemakkelijk gevoel. In plaats van het ongemak te accepteren dat je een faalbaar mens bent kun je er ook voor kiezen om alles kapot te willen maken dat je op je eigen knagende weten wil wijzen.
Een belangrijk onderscheid: Rokers die de wetenschap ontkennen dat het slecht voor ze is, hebben daar vooral zichzelf mee. Bij deze groepen zijn het vooral anderen die leiden, omdat positieve bewegingen worden weg geschreeuwd onder lawines van nepnieuws en feitenvrije meningen.
Troep veroorzaakt ellende
In het geval van de Chinese webwinkel las ik een stukje van iemand die werkbezoeken, of snoepreisjes, voor ondernemers verzorgd naar China. De kern; deze bedrijven zijn niet slecht, maar hebben een slimmere productieketen. Gelet op de reacties onder het stukje kwam deze, niet correcte, analyse veel mensen heel goed uit. Immers, áls jij of je zoon/dochter, regelmatig troep van deze winkels laat aanslepen, dan geeft het ongemak als je wordt geconfronteerd met alle ellende die dit veroorzaakt. En waar je dus eigenlijk mede verantwoordelijk voor bent.
Geld dempt geen leegte
In het geval van het boek lees ik met enige regelmaat commentaren van mensen van ‘mijn generatie’ die een financieel succesvolle carrière hebben opgebouwd. Maar in het betoog van het boek worden geconfronteerd met een leegte die zij niet met dat geld kunnen dempen. Ongemakkelijk dus. In plaats van het ongemak van de boodschap te accepteren, kiezen zij er vervolgens voor om alles rondom die boodschap ter discussie te stellen. Het idee is dat als je ergens iets kan vinden dat misschien niet helemaal 100% zuiver is en je daar heel veel nadruk op legt, je misschien ook de boodschap onschadelijk maakt. In reactie bekritiseren zij dan de schrijver of een specifieke keuze voor een historisch voorbeeld. Of zij nemen het zogenaamd op voor groepen mensen op wie het boek zich niet richt. Eigenlijk bekritiseren ze van alles om te ontkomen aan het ongemak dat het geeft dat zij wellicht meer hadden kunnen doen voor het maatschappelijk belang dan zij hebben gedaan.
Geen racist willen zijn veroorzaakt racistisch gedrag
In het geval van Sint & Piet (jawel, daar ging het om), gaf het groepen mensen zoveel ongemak om onder ogen te komen dat de ouderwetse Piet-figuur racistisch is, terwijl zij zelf niet (bewust) racist waren, dat zij liever volhardden in dat racistische gedrag dan verandering toelaten. De ironie is dus dat juist doordat zij zichzelf niet willen zien als racist, zij zich racistisch gingen opstellen. Ongemak is een heftig iets.
Iemand met ongemak is een potentiele medestander
Iedere vegetariër kan je vertellen over de hoeveelheid persoonlijke aanvallen die ze te verduren hebben van vleeseters met ongemak, “Geen vlees eten, maar wel leren schoenen dragen? Wat inconsequent van je.”
En iedereen kent wel iemand die als reactie op de vraag of die vlucht naar Parijs niet beter met de trein had gekund, als antwoord geeft “Ik heb geen kinderen, ik doe al genoeg voor het milieu“.
Ongemak zorgt er helaas vaak voor dat mensen zich tegen hun eigen belangen en overtuigingen in vastgraven in drogredeneringen en valse feiten.
Natuurlijk is het niet zo dat alles is opgelost wanneer we ongemak zouden kunnen wegnemen. Maar het wordt wel vaak vergeten door de progressieven en revolutionairen die verandering nastreven. Wie heeft er nou aandacht voor kleinzielige emoties wanneer er zulke grote belangen op het spel staan? Hou rekening met mogelijk ongemak dat verandering inhoudt voor mensen die potentieel je medestander zijn. Want je voelt alleen ongemak, als je weet dat verandering eigenlijk nodig is.
Afbeelding gegenereerd door Adobe Firefly
Erwin Fisser 